Οι εννοιολογικοί χάρτες προσφέρουν κατανόηση σε ένα σώμα γνώσης, εξερεύνηση, συλλογή και διαμοιρασμό νέας πληροφορίας και διευκολύνουν το σχεδιασμό της δομής και τη συγγραφή γραπτών κειμένων, ιστοσελίδων, παρουσιάσεων με πολυμέσα, δυνατών λύσεων σε ένα πρόβλημα κλπ.
Αρχικά γίνεται επιλογή και επικέντρωση σε ένα θέμα και μετά αναγνώριση σχετικών λέξεων ή φράσεων – κλειδιών. Οι έννοιες ιεραρχούνται από τις πιο αφηρημένες και περιεκτικές στις πιο συγκεκριμένες και ειδικές. Ομαδοποιούνται οι έννοιες που λειτουργούν σε παρόμοιο επίπεδο αφαίρεσης και αυτές που συσχετίζονται στενά και τακτοποιούνται σε διαγραμματική παρουσίαση. Συνδέονται με γραμμές που φέρουν τίτλους με δηλώσεις.
Βασικές ερωτήσεις είναι: ποια είναι η κεντρική λέξη, έννοια, ερευνητική ερώτηση ή πρόβλημα γύρω από την οποία θα χτιστεί ο χάρτης; Ποιες είναι οι έννοιες, στοιχεία, περιγραφικές λέξεις ή αποκαλυπτικές ερωτήσεις που μπορώ να συνδέσω με την έννοια, το θέμα, την ερευνητική ερώτηση ή το πρόβλημα;
Προτείνεται η top-down προσέγγιση από το γενικό στο ειδικό ή η χρήση προσέγγισης χαλαρών συνδέσεων κόμβων που προκύπτουν από καταιγισμό ιδεών και μετά η ανάπτυξη συνδέσεων και σχέσεων. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαφορετικά χρώματα και σχήματα σε κόμβους και συνδέσμους για την αναγνώριση διαφορετικών τύπων πληροφορίας, ή τη διάκριση της παλιάς από τη νέα πληροφορία. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σχήμα του σύννεφου σε έναν κόμβο όταν πρόκειται για ερώτηση.
Δημιουργία εννοιολογικού χάρτη
Για τη δημιουργία εννοιολογικών χαρτών υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες εφαρμογές λογισμικού, όπως είναι το εμπορικό Inspiration (http://www.inspiration.com) και το δωρεάν CmapTools (http://cmap.ihmc.us).
Η δημιουργία των εννοιολογικών χαρτών, εκτός από τους εκπαιδευτικούς, προτείνεται και στους μαθητές αφού αναπτύσσουν ιδέες, κατανοούν και διατηρούν καλύτερα τις έννοιες, βελτιώνοντας την επίδοσή τους.
Τα παρακάτω βήματα είναι αυτά που αναφέρει ο Jonassen για τη δημιουργία εννοιολογικών χαρτών από τους μαθητές, αλλά την ίδια διαδικασία μπορεί να ακολουθήσει και καθένας που θέλει να δημιουργήσει κάποιον εννοιολογικό χάρτη.
Δημιουργία σχεδίου και καθορισμός των προοπτικών για την ανάλυση μιας περιοχής.
Πριν από την έναρξη, οι μαθητές χρειάζεται να φτιάξουν ένα σχέδιο για τον εννοιολογικό χάρτη, σχετικά µε το τι ενδιαφέρονται να παρουσιάσουν, ποια σημεία θέλουν να φτιάξουν, τι είδους πληροφορίες χρειάζονται για να δημιουργηθούν αυτά τα σημεία, ποιους μαθησιακούς στόχους πρέπει να επιτύχουν.
Καθορισμός των σημαντικών εννοιών. Για τη σωστή κατανόηση σε κάτι, βασικό ρόλο παίζουν οι έννοιες που θα χρησιμοποιηθούν. Καθώς οι μαθητές αποκτούν εμπειρία στη δημιουργία εννοιολογικών χαρτών είναι σε θέση να εντοπίζουν µόνοι τους τις κύριες έννοιες που υπάρχουν σε βιβλία, διαλέξεις ή δευτερεύοντα υλικά. Είναι σημαντικό να εντοπίζονται οι βασικές έννοιες που θα χρησιμοποιηθούν.
Δημιουργία, καθορισμός και διαμόρφωση κόμβων. Για κάθε έννοια που δημιουργούμε ονομάζουμε και έναν κόμβο. Στη συνέχεια προστίθενται εικόνες, επεξηγηματικά κείμενα και συνώνυμα κατάλληλα για κάθε κόμβο.
Δημιουργία συνδέσμων μεταξύ των εννοιών.
Αφού έχουν καθοριστεί οι έννοιες ενός τομέα που πρέπει να συμπεριληφθούν στον εννοιολογικό χάρτη, το επόμενο βήμα είναι η σύνδεση των εννοιών. Η κατανόηση της ακριβούς σχέσης ανάμεσα σε δύο έννοιες, δεν είναι πάντα τόσο εύκολη όσο αρχικά νομίζει κάποιος. Η διαδικασία διαμόρφωσης αυτών των συνδέσμων απαιτεί έρευνα μέσα στην ποικιλία των πιθανών σχέσεων για να καθοριστεί η συγκεκριμένη που μελετάμε. Οι έννοιες σχετίζονται μεταξύ τους µε πολλούς τρόπους, ανάλογα µε το κείμενο στο οποίο βρίσκονται.
Επέκταση του χάρτη.
Η διαδικασία σύνδεσης συνεχίζεται σε όλους ή στους περισσότερους κόμβους του χάρτη. Καθώς προχωρούν οι συνδέσεις, νέοι κόμβοι ή έννοιες προστίθενται στο χάρτη για να εξηγήσουν κάποιες από τις υπάρχουσες έννοιες. Η δυνατότητα αύξησης συνεχίζεται μέχρι να αισθανθεί ο χρήστης ότι η περιοχή που θέλει να περιγράψει επεξηγείται επαρκώς από το χάρτη και αντικατοπτρίζει ως ένα βαθμό τη φυσική απόκτηση γνώσης.
Οι μαθητές συνεχίζουν τη διαδικασία. Η διαδικασία δεν πρέπει να τελειώσει μέχρι να ολοκληρωθεί η εργασία. Ο καθένας που δημιουργεί έναν εννοιολογικό χάρτη χρειάζεται να κάνει συνεχή ανασκόπηση του χάρτη για να βλέπει την εξέλιξή του, κατά πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι, τι αλλαγές χρειάζονται, κατά πόσο απαντώνται οι ερωτήσεις που τέθηκαν στην αρχή. Εφόσον οι μαθητές τελειώσουν την εργασία τους, καλό είναι να κάνουν μια κριτική σχετικά µε το τι έμαθαν για το περιεχόμενο των εννοιών, για τη δημιουργία εννοιολογικών χαρτών και απεικόνιση εννοιών, από τη συνεργασία µε άλλους, εκφράζοντας ουσιαστικά τα κριτήρια αξιολόγησης που θέτουν οι ίδιοι οι μαθητές για την όλη διαδικασία.
Θετικές επιδράσεις των εννοιολογικών χαρτών
Από έρευνες που έχουν γίνει έχει διαπιστωθεί ότι η χρήση αυτών των χαρτών βοηθά στη βελτίωση της μάθησης και της απόδοσης των μαθητών στις περιοχές:
• Κατανόηση / ανάγνωση κειμένων.
• Δεξιότητες σκέψης και μάθησης, όπως ιδέες οργάνωσης και επικοινωνίας, παρατήρηση προτύπων και σχέσεων, κατηγοριοποίηση ιδεών.
• Διατήρηση και ανάκληση γνώσεων.
• Επίλυση προβλημάτων.
Από τις παραπάνω έρευνες, αποδείχτηκε επίσης ότι οι εννοιολογικοί χάρτες επιτρέπουν στους μαθητές να βελτιώσουν την κριτική σκέψη και να έχουν υψηλότερες ικανότητες οργάνωσης της σκέψης. Η δημιουργία εννοιολογικών χαρτών περισσότερο προωθεί την κριτική σκέψη, παρά τη δημιουργική ή τη συνθετική. Είναι ένα εργαλείο που εστιάζει στην κριτική ανάλυση των ιδεών σε ένα τομέα γνώσεων. Η χρήση των χαρτών για την απεικόνιση και την ολοκλήρωση της προσωπικής γνώσης στα πλαίσια της κριτικής σκέψης, φαίνεται να υπερέχει συγκριτικά µε τη χρήση των εννοιολογικών χαρτών ως οδηγών μελέτης ή για σχεδιασμό.
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ
View more presentations or Upload your own.
Δημιουργία νοητικού χάρτη με το text2mindmap
Το text2mindmap είναι ένα εργαλείο με το οποίο μπορείς να δημιουργήσεις νοητικούς χάρτες σε χρόνο μηδέν, χωρίς καν να προϋποτίθεται η δημιουργία λογαριασμού. Ουσιαστικά, το μόνο που απαιτείται είναι να δομήσεις τους διάφορους κόμβους του χάρτη σε μία λίστα, στην οποία κάθε παιδί ενός κόμβου τοποθετείται ένα tab πιο μέσα. Το αποτέλεσμα είναι η αυτόματη δημιουργία ενός νοητικού χάρτη, πολλαπλών επιπέδων, για καθένα από τα οποία μπορείς να επιλέξεις χρώμα κόμβου, μέγεθος και χρώμα γραμματοσειράς, πάχος και χρώμα των συνδέσεων μεταξύ των κόμβων.
Ο χάρτης που δημιουργείται μπορεί να “πλέει στην οθόνη” ανάλογα με το πώς τον κινεί ο χρήστης, αλλά μπορεί επιπλέον και να “παγώσει” ώστε να τοποθετηθούν οι κόμβοι στα σημεία που επιθυμεί ο χρήστης. Τέλος, οι χάρτες μπορούν να αποθηκευτούν σε μορφή εικόνας jpg.
http://www.text2mindmap.com
